معنی با شکوه و عظیم

حل جدول

با شکوه و عظیم

شکوهمند، باجلال، با ابهت

شکوه

گله، شکایت، فر، عظمت، شکوه

لغت نامه دهخدا

فر و شکوه

فر و شکوه. [ف َرْ رُ ش ُ] (ترکیب عطفی، اِ مرکب) فر و زیب. جلال و شکوه. بزرگی: پس لشکرگاهی عظیم به فر و شکوه بزد. (اسکندرنامه ٔ منثور).

عظیم

عظیم. [ع َ] (ع ص) بزرگ و کلان و فربه. (منتهی الارب). سترگ و بزرگ، خلاف صغیر. (از اقرب الموارد). در تداول فارسی به معانی کثیرو مهم و سخت و انبوه و بسیار و هنگفت و فراوان نیز بکار می رود. و هر گاه بر سر صفتی دیگر درآید حالت قید مقدار و کیفیت بخود میگیرد: اندر وی [اندر خوزستان] رودهای عظیم و آبهای روان است. (حدود العالم). اندر وی پیلانند عظیم قوت. (حدود العالم).
چگونه راهی راهی درازناک عظیم
همه سراسر سیلاب کند و خارا خار.
بهرامی.
باسرشک سخای تو کس را ننماید عظیم رود فرب.
عسجدی.
صحرای عظیمی بود، میان این دو تل امیر پیادگان را فروفرستاده با نیزه های دراز. (تاریخ بیهقی ص 587). نصر احمد سامانی... فرمانهای عظیم می داد از سر خشم. (تاریخ بیهقی). خواجه بوالقاسم کثیر هر چند معزول بود اماجاهی و جلالی عظیم داشت. (تاریخ بیهقی). رسول را آوردند و بگذرانیدند بر این تکلفهای عظیم. (تاریخ بیهقی ص 290). آن حدیث که دیروز گفتی عظیم بر دل ما اثر کرده است. (تاریخ بیهقی ص 426).
جز به علمی نرهد مردم از این بند عظیم
کان نهفته است به تنزیل درون زیر حجاب.
ناصرخسرو.
و این زنگی عظیم بی ادب بود. (اسکندرنامه، نسخه ٔ سعید نفیسی). پسر این شابه برموده نام بیامد با لشکری عظیم. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 98). وزیران این سخن عظیم بپسندیدند. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 67). به تعجیل عظیم براند چنانک شابه آنگاه خبر یافت کی بهرام به بادغیس رسیده بود. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 98). مرغزار کمه و سروات... چهارپا را عظیم سود دارد. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 155). بر کار عمارت عظیم حریص بودندی. (نوروزنامه). از بهر درد و آماس رحم پنبه بدان تر کنند و برگیرند، عظیم سود کند. (نوروزنامه). کسری و حاضران شگفتی نمودند عظیم. (کلیله و دمنه). کسری را به مشاهدت اثر رنجی که در بشره ٔ برزویه هر چند پیداتر بود رقتی عظیم آمد. (کلیله و دمنه). از مشاهدات این حال در شگفتی عظیم افتادم. (کلیله و دمنه). تعبد و تعفف در دفع شر جوشنی عظیم است. (کلیله و دمنه). چه بزرگ غبنی و عظیم عیبی باشد. (کلیله و دمنه).
ری نیک بد ولیک صدورش عظیم نیک
من شاکر صدور و شکایت فزای ری.
خاقانی.
آن طعن دشمن است ترا دوستی عظیم
کو نردبان تست به بام کمال بر.
خاقانی.
برفهای عظیم افتاد و کوه هامون را بینباشت. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 349). از پس پشت میسره ٔ ابوعلی گردی عظیم برخاست. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 121). از سنگهای عظیم دیوار آن را برآورده. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 412). این جمله رودهای عظیم است که سنگهای گران بگرداند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 409). کس را اختیار کند که حق آن شغل عظیم و کارجسیم بشناسد. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 279).
آن کس که بیافت دولتی یافت عظیم
و آن کس که نیافت درد نایافت بس است.
شیخ مجدالدین بغدادی (از تاریخ گزیده).
من کسی را دیدم در شبی که عظیم گرسنه بود لقمه ای پیش آوردند مگر شبهت آلود بود، ترک کرد. (تذکرهالاولیاء). بوتراب نخشبی رحمه اﷲ علیه مریدی داشت عظیم گرم و صاحب وجد. (تذکرهالاولیاء). حاکم این سخن را عظیم پسندید. (گلستان). گوگرد پارسی به چین خواهم بردن که شنیده ام قیمتی عظیم دارد. (گلستان). مطابق این سخن پادشاهی را مهمی عظیم پیش آمد. (گلستان).
گرفت آتش خشم در وی عظیم
سرش خواست کردن چو جوزا دو نیم.
سعدی.
همچو گرد این تن خاکی نتواند برخاست
از سر کوی تو زان رو که عظیم افتاده ست.
حافظ.
|| بزرگوار. (دهار). بزرگ قدر. والامقام. (فرهنگ فارسی معین). بزرگ و بزرگوار. (مهذب الاسماء). ضد صغیر، و چه بسا که بر مقابل حقیر اطلاق شود. عظیم مافوق کبیر است چه عظیم، حقیر نمیتواند باشد زیرا از اضدادند اما کبیر ممکن است حقیر باشد چنانکه عظیم می تواند صغیر باشد زیرا ضد یکدیگر نیستند. عظیم بر قرب دلالت می کند و«علی » بر بعد و دوری. و فرق عظیم و کثیر را چنین گفته اند که «عظم » در ذات است «کثره» از مفهوم عدد سخن میگوید. (از اقرب الموارد). ج، عِظام و عُظَماء. (دهار) (اقرب الموارد). و عُظُم. (از اقرب الموارد): و لقد آتیناک سبعا من المثانی و القرآن العظیم. (قرآن 87/15). و دادیم ترا هفت آیه از مثانی و قرآن بزرگ را. هرگز مباد آنکه نخواهدت عظیم. (تاریخ بیهقی ص 391). || صفتی از صفات باری تعالی و آن چنان است که قدر او از حد عقلها درگذرد آن سان که حقیقت و کنه وی به تصور نیاید. (از منتهی الارب). نامی از نامهای خدای تعالی. (مهذب الاسماء): سبحان ربی العظیم و بحمده، منزه است خدای من او را می ستایم. حجاج پرسید که این عجوز چه می کند؟ گفتار و صبوری وی باز نمودند.. گفت سبحان اﷲ العظیم. (تاریخ بیهقی ص 189).
جمله بر خود حرام کرده بدی
هر چه مادون کردگار عظیم.
ناصرخسرو.
گفتا به عزت عظیم و صحبت قدیم که دم برنیارم و قدم برندارم. (گلستان سعدی).
دست در دامن عفوت زنم و باک ندارم
که کریمی و حکیمی و عظیمی و قدیری.
سعدی.
|| (اِ) امیر و حاکم. (منتهی الارب): به مستقر زعیم و عظیم ایشان که به ابن سوری معروف بود راه وصول آسان کرد. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 294). || (ص) قسمی از نبض، و آن وقتی است که نبض طویل و عریض و شاهق باشد. (یادداشت مرحوم دهخدا): حرکت چشم میل بسوی بیرون دارد و نبض عظیم باشد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). رجوع به عظیمی شود.

عظیم. [ع ُ ظَ] (ع اِ مصغر) مصغر عَظم. استخوان کوچک و خرد. رجوع به عظم شود. || عظیم وضاح یا عظم وضاح، بازیی است مر عربان را. (از منتهی الارب) (ازتاج العروس) (از اقرب الموارد). رجوع به عظم شود.

عظیم. [ع َ] (اِخ) دهی از دهستان دیزمار باختری بخش ورزقان شهرستان اهر. سکنه ٔ آن 354 تن است. آب آن از چشمه و محصول آن غلات وسردرختی و حبوب است. این ده محل ییلاق ایل اینانلو وحاجی علی لو است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4).

عظیم. [ع َ] (اِخ) دهی از دهستان شاه ولی شهرستان شوشتر. این ده مشهور به غضبان است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6). رجوع به غضبان شود.

شکوه

شکوه. [ش ِ] (اِمص، اِ) ترس. بیم. هراس. خوف. (ناظم الاطباء). ترس و بیم. (غیاث) (از برهان) (آنندراج) (فرهنگ فارسی معین). ترسی ناشی از عظمت و جلال حریف و طرف مقابل:
از شکوه رفیع بزم تو شد
گونه ٔ آبی و ترنج اصفر.
مسعودسعد.
مرا به عشق تو می متهم کنند و رواست
وزین سخن نه شکوه است مرمرا و نه باک.
سوزنی.
از شکوه همای رایت شاه
کرکس آسمان پر اندازد.
خاقانی.
اگر بگریزی منهزم و... شکسته باشی و شکوه تو در دلها نماند. (تاریخ طبرستان).
از شکوه ولرز و خوف آن ندی
پیر دندانها بهم برمی زدی.
مولوی.
اندرین فتنه که گفتم آن گروه
ایمن از فتنه بدند و از شکوه.
مولوی.
بانگ میزد در میان آن گروه
پر همی شد جان خلقان از شکوه.
مولوی.
- شکوه آمدن کسی را (در دل کسی)، رسیدن ترس و بیم در دل. به وحشت افتادن:
شکوه آمد اندر دلش زآن سپاه
به چشمش جهان گشت یکسر سیاه.
فردوسی.
به هر زخمی ز پای افکند کوهی
کز آن آمد خلایق را شکوهی.
نظامی.

شکوه. [ش َ / ش ِ وَ / وِ] (ع اِمص) شکایت. گله. (ناظم الاطباء). گله. (زمخشری). شکایت. (آنندراج) (انجمن آرا). مست. شکوی. اشتکاء. تشکی. اظهار بث. گله مندی. گله گزاری. (یادداشت مؤلف). شِکوه که بمعنی شکایت و تظلم استعمال میشود از مصدرهای ساختگی است و در عربی بجای آن شکایت و شکوی بر وزن فتوی گویند. (نشریه ٔ دانشکده ٔ ادبیات تبریز سال اول شماره ٔ 6-7):
عوض شکوه کنم شکر چو یوسف اظهار
من به دولت اگر از سیلی اخوان برسم.
خاقانی.
غیر حق جمله عدو و دوست اوست
با عدو از دوست کی شکوه نکوست.
مولوی.
- امثال:
ظالم از مظلوم باشد شکوه چیست ؟
؟ (امثال و حکم دهخدا).
- شکوه آشوب، گله آمیز.شکوه مند. (آنندراج):
مطلبی جز شکر غمهای وفادار تو نیست
خوانده باشی نامه های شکوه آشوب مرا.
میرزا معز فطرت (از آنندراج).
- شکوه پردازی، گله. شکایت. گله گزاری. شکایت کردن:
ز سالک شکوه پردازی نه شرط راه می باشد
که اول منزل یوسف چو زین ره چاه می باشد.
سالک قزوینی (از آنندراج).
- شکوه سنج، گله و شکایت سنج. شکوه پرداز:
شخص نسیان شکوه سنج غفلت احباب نیست
تا فراموشی به خاطرهاست در یادیم ما.
بیدل (از آنندراج).
- شکوه نوشتن، شکایت نوشتن. تظلم کردن:
شنیدم که در حبس چندی بماند
نه شکوه نوشت و نه فریاد خواند.
سعدی (بوستان).
|| ناله. فغان. زاری. (ناظم الاطباء). نالیدن. زاریدن. (یادداشت مؤلف).
- شکوه زدن، ناله زدن. نالیدن. شکایت کردن:
قصه گوید راست بر گوشَت ْ سرایم این نوا
شکوه از کج خلقی دوران زنم از بی زری.
فوقی یزدی (از آنندراج).

شکوه. [ش ُ] (اِ) شأن. شوکت. حشمت. بزرگی. بزرگواری. جاه و جلال. (از برهان) (ناظم الاطباء). حشمت. بزرگی. (لغت فرس اسدی). جلال. بزرگی. (آنندراج) (انجمن آرا). حشمت. بزرگی. شوکت. شأن. (غیاث). طنطنه. طمطراق. دبدبه. شکه. ابهت. فر. سطوت. احتشام. جلالت. ظاهراً از ماده ٔ شکوهیدن و شکهیدن باشد و آن وقت به معنی منعه است نه بزرگی و امثال آن. (یادداشت مؤلف). جلوه کردن به بزرگی و جلال و خوبی، و بر این قیاس شکوهد، شکوهید، شکوهیده، شکه، شکهیدن و شکهد نیز آمده. (آنندراج) (انجمن آرا):
خردمند گوید من از هر گروه
خردمند را بیش دیدم شکوه.
ابوشکور.
همی کاست زو فره ٔ ایزدی
برآورده بر وی شکوه بدی.
فردوسی.
چنین بود هر دو سپه همگروه
نه زآن سو ستوه و نه زین سو شکوه.
فردوسی.
ای یمین دولت و هم ملک و دولت را شکوه
ای امین ملت و هم دین و ملت را نگار.
فرخی.
بنای ملک به تیغ و قلم کنندقوی
بدین دو چیز بود ملک را شکوه و خطر.
فرخی.
پیر چون این بشنید، جواب داد بی شکوهی و حشمتی، گفت: یا امیرالمؤمنین. (تاریخ بیهقی). نیمه ٔ راه به هرات آمد سخت باشکوه و آلت و حشمت تمام. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 366).
نشان داد هر کس که ما راشکوه
از این یک سوار است کآید چو کوه.
اسدی.
وزآن ژنده پیلان و چندین گروه
یکی لشکر از بهر نام و شکوه.
اسدی.
نه پیداست مانا کسی زین گروه
ببردست چونشان نبد بس شکوه.
شمسی (یوسف و زلیخا).
ابتداء آشفتگی دولت بنی العباس اندر سال سیصدوهشت بود، پس از هر نواحی اضطراب خاست و شکوه ایشان کم شد. (مجمل التواریخ و القصص).گفت ندیدم او را نخوت و شکوهی که بدان بر قوت او دلیل گرفتمی. (کلیله و دمنه). و آنکه در سایه ٔ رایت علم آرام گیرد... به مجرد معرفت آن چندان شکوه در ضمیراو پدید آید که اوهام نهایت آنرا درنتواند یافت. (کلیله و دمنه).
بی خاندان برهان در دین شکوه نیست
زو با شکوه تر نی در دین و خاندان.
سوزنی.
پی شکوهش پیراسته بود ملکت
پی جلالش آراسته بود محفل.
سوزنی.
امیر طاهر چون پدر [امیر خلف] را پیاده دید و شکوه پدری در دل او بود، از اسب فروجست و زمین بوسه داد. (راحهالصدور راوندی).
جوابش داد مریم کای جهانگیر
شکوهت چون کواکب آسمان گیر.
نظامی.
کس این رسم و ترتیب و آیین ندید
فریدون ابا آن شکوه این ندید.
(بوستان).
شکوه تاج سلطانی که بیم جان در آن درج است
کلاهی دلکش است اما به ترک سر نمی ارزد.
حافظ.
- باشکوه، محتشم. محتشمه. با عظمت و جاه و جلال: تشریفات باشکوه. (یادداشت مؤلف).
ز یک میل ره تا به البرز کوه
یکی جایگه دید بس با شکوه.
فردوسی.
روزی سخت باشکوه بود. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 376). دیگر روز باری داد سخت باشکوه. (تاریخ بیهقی).از ترکان خلخ جمعی به انبوه و لشکری باشکوه فراهم آورد. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 364).
- بشکوه، باشکوه. دارای فر و جاه و جلال: من که بوالفضلم این بوالمظفر را به نشابور دیدم... پیری سخت بشکوه درازبالای. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 364).بار داد باردادنی سخت بشکوه. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 35).
حشمتی داشتی ترا بشکوه
همتی داشتی تو بس بسیار.
مسعودسعد.
- فر و شکوه، جاه و جلال. عظمت وبزرگی. حشمت و شوکت:
گرانمایه کاری به فرّ و شکوه
برفت و شدند آن به آیین گروه.
عنصری.
در آثار نظامی گنجوی و دیگر شاعران ترکیبات زیر بکار برده شده است: انجم شکوه، دریاشکوه، سلطان شکوه، گردون شکوه، ثریاشکوه، سکندرشکوه، صاحب شکوه، داراشکوه. ورجوع به هر کلمه در جای خود شود.
|| مهابت. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین) (غیاث) (یادداشت مؤلف). هیبت. (فرهنگ فارسی معین) (یادداشت مؤلف). ترس. مهابت نمودن. (انجمن آرا) (از آنندراج):
سلیح ایچ در دست شهری گروه
نشاید که شه را نباشد شکوه.
اسدی.
لنگر شکوه باد کند دفع پس چرا
در چارلنگر است روان باد صرصرش.
خاقانی.
فلک بند کمر شمشیر بادت
تن پیل و شکوه شیر بادت.
نظامی.
شکوهش کوه را بنیاد می کَنْد
بروت خاک را چون باد می کَنْد.
نظامی.
شکوهش چتر بر گردون رساند
سمندش کوه از جیحون جهاند.
نظامی.
سپهر معدلت آن کس که از حمایت او
گوزن می نکند از شکوه شیر حذر.
ابن یمین.
|| هیکل با قوت و مهابت. (ناظم الاطباء). هیکل. (منتهی الارب). || قوت. توانایی. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین). || خدمت. بندگی. (ناظم الاطباء). || وقار. (ناظم الاطباء) (یادداشت مؤلف).
- بشکوه داشتن، شکوهمند گردانیدن. توقیر. (یادداشت مؤلف).
|| احترام.توقیر. (ناظم الاطباء). حرمت. (دهار). || کلاته و ده کوچک. (ناظم الاطباء) (از برهان).